Om vermeende ‘carbon leakage‘ te voorkomen krijgen bedrijven en industrieën bovenop de enorme hoeveelheid gratis rechten ook subsidie voor hun energierekening die duurder zou worden als de prijs van emissierechten stijgt. Deze subsidie heet de Indirecte Kosten Compensatie.

Wie krijgt deze subsidie?

Deze sectoren die deze subsidie kunnen aanvragen omvatten grote elektriciteitsverbruikende sectoren zoals aluminium, chemicaliën, papier en pulp, staal en ijzer, olieraffinaderijen, non-ferrometalen en sommige kunststoffen. Zelfs de meest vervuilende industrieën vallen onder deze regeling, zoals plastic en olieraffinaderijen. Lidstaten mogen deze subsidie uitkeren aan de bedrijven en installaties in hun eigen land. WISE voerde campagne in Nederland tegen deze regeling. In 2023 besloot het kabinet inderdaad geen gebruik meer te maken van deze fossiele subsidie. In deze rapportage van het RVO is te zien welke sectoren er de afgelopen jaren subsidie hebben ontvangen.

Om hoeveel subsidie gaat het?

In Nederland was het budget dat is gereserveerd om door RVO aan bedrijven te worden uitgekeerd in 2022 is 81,6 miljoen. Dit is voor de compensatie van de kosten in 2021. Voor de regeling van 2021 bedroeg het totaal uitgekeerde bedrag € 172 miljoen.

De bedragen die door deze staatssteunregeling zijn uitbetaald, zijn de laatste tijd enorm gestegen. Niet alleen vanwege de stijgende EUA-prijzen, maar ook omdat meer landen, aangemoedigd door lobby’s van de industrie, hun eigen staatssteunregelingen implementeren. In 2018 werd iets meer dan 460 miljoen euro uitbetaald in 10 lidstaten (+ Verenigd Koninkrijk). In 2020 was dat verdrievoudigd tot bijna € 1,4 miljard euro in 13 lidstaten (+ VK). Deze lidstaten hebben in 2019 het equivalent van 8% van al hun veilinginkomsten uitbetaald om vervuilende industrieën te ondersteunen, wat in 2020 is gestegen tot maar liefst 13,7%. In Nederland ging het in 2021 om meer dan 40% van de veilingopbrengsten.

In 2021 zijn nog twee lidstaten begonnen met het uitkeren van deze subsidie (Italië en Tsjechië). Hiermee komt het totaal op 14 van de 27 lidstaten, waaronder de 10 grootste.

Is deze subsidie nodig?

WISE vindt deze dure staatssteunregelingen overdreven genereus en totaal onnodig. Een studie uitgevoerd in opdracht van de Europese Commissie vond geen bewijs van koolstoflekkage. Het EU ETS is juist in het leven geroepen om vervuiling te beprijzen. Door vervuilers uit de wind te houden met deze compensatieregeling, ervaren zij geen financiële prikkel meer om te verduurzamen.

Om het nog gekker te maken wordt deze subsidie betaald vanuit een potje dat eigenlijk ingezet zou moeten worden voor klimaatbeleid. Geld dat bedoeld is om bedrijven te helpen vergroenen wordt nu gebruikt voor het compenseren van de stroomrekening van vervuilende industrie. Omdat Nederland is gestopt met het uitkeren van de indirecte kostencompensatie hopen wij dat ze zich in Europa hard maken voor het afschaffen van deze regeling.

Worden er voorwaarden gesteld aan deze subsidie?

De Europese Commissie deelt dit geld helaas zonder echte verplichtingen uit. Voorwaarden hadden ervoor kunnen zorgen dat de staatssteun enig klimaatvoordeel opleverde. Sectoren die deze publieke middelen ontvangen, hadden bijvoorbeeld het mandaat kunnen krijgen om de subsidies te gebruiken om hun uitstoot of energieverbruik te verminderen. Nederland had plannen om wel  voorwaarden te stellen om in aanmerking te komen voor deze subsidie. We hopen dat de Europese Commissie deze plannen overneemt.

“Begunstigden moeten hun broeikasgasemissies 3% per jaar verlagen ten opzichte van het niveau van 2020. Bovendien moeten begunstigden aantonen dat zij i) ten minste 30% van hun elektriciteitsverbruik dekken met koolstofvrije bronnen (door middel van installaties voor de opwekking van hernieuwbare energie ter plaatse of op korte afstand of via koolstofvrije stroomafnameovereenkomsten), of ii) ten minste 50% van het steunbedrag investeren in projecten die leiden tot een aanzienlijke vermindering van de broeikasgasemissies van hun installatie tot ver onder de toepasselijke benchmark voor kosteloze toewijzing in het EU-ETS.”