In Nederland werd in 2019 rond de 70% van alle elektriciteit als groene stroom verkocht (WISE Stroometiketten onderzoek). Maar slechts 18,5% van alle in Nederland geproduceerde elektriciteit komt uit hernieuwbare bronnen als wind, zon en biomassa (CBS, 2019). Iets klopt niet. Waar komt al die groene stroom vandaan?
Handel in Garanties van Oorsprong (groene stroom certificaten)
Het kan niet anders: Grijze stroom wordt in Nederland als groen verkocht. Om te begrijpen hoe dit werkt moeten we de handel in Garanties van Oorsprong (GvO’s) bekijken. Bij de productie van hernieuwbare elektriciteit wordt voor elk megawattuur (MWh) een GvO aangemaakt. GvO’s dienen om te bewijzen dat de geleverde energie daadwerkelijk duurzaam is opgewekt. Bijna alle Europese landen zijn aangesloten bij het GvO-systeem. Handelaren kunnen de certificaten door heel Europa vrij aan elkaar verkopen. Het tekort aan groene stroom in Nederland kan opgevangen worden door GvO’s uit het buitenland te kopen. Dit klinkt vreemd; want hoe kun je een fysiek tekort aan groene elektriciteit opvangen met een digitaal certificaat?
Elektriciteit en GvO’s zijn van elkaar losgekoppeld
Als de fysieke stroomproductie (we hebben het over elektronen) van bijvoorbeeld een Noorse waterkrachtcentrale eenmaal op het elektriciteitsnet zit, is deze niet meer traceerbaar. De digitale certificaten (GvO’s) daarentegen wel. Op de GvO’s staat precies waar en wanneer de centrale een megawatt aan stroom heeft geproduceerd. GvO’s kunnen worden verhandeld door energiebedrijven en allerlei bedrijven die ingeschreven staan als handelaren. Dit gebeurt dan ook op grote schaal. GvO’s gaan vaak meervoudig doorverkocht, kriskras door heel Europa (inmiddels zelf erbuiten) en helemaal los van de vraag of er nog een kabel ligt dat de landen met elkaar verbindt. De GvO’s afkomstig van onze Noorse waterkrachtcentrale kunnen dus ook aan een Nederlands energiebedrijf worden verkocht. De fysieke stroom geproduceerd in deze Noorse centrale wordt natuurlijk in Noorwegen zelf gebruikt. Maar de erbij behorende certificaten gaan vaak digitaal – met een paar muisklikken – naar Nederland.
Noorwegen heeft veel groene stroom
In de Noorse fjorden draaien al sinds vele decennia waterkrachtcentrales die ontzettend veel duurzame elektriciteit produceren. Deze groene stroom wordt daar op het hoogspanningsnet gezet en gewoon gebruikt door Noorse consumenten. Omdat de Noren van oudsher gewend zijn om uitsluitend groene stroom te gebruiken, interesseert zich daar bijna niemand voor het GvO-systeem. De meeste Noren kan het weinig schelen dat ‘hun’ groene stroom certificaten naar Nederland worden verkocht. Nederlandse elektriciteitsleveranciers kopen graag (en massaal) GvO’s bij Noorse waterkrachtcentrales. Omdat in Noorwegen zo weinig vraag naar deze GvO’s is zijn ze spotgoedkoop.
Nederland heeft weinig groene stroom
In Nederland is de situatie precies andersom. Er wordt weinig duurzame elektriciteit geproduceerd maar Nederlanders willen wel allemaal groene stroom kopen. Je zou kunnen zeggen dat Noorwegen en Nederland elkaar perfect aanvullen. Het probleem is alleen dat op deze manier de productie van duurzame elektriciteit in Nederland niet op gang komt. Omdat onze Nederlandse stroomleveranciers heel goedkoop aan buitenlandse GvO’s kunnen komen hoeven ze niet hun best te doen om meer groene stroom te produceren. Ze moeten pas meer groene stroom gaan maken als er een tekort ontstaat aan GvO’s. Dat zal in het huidige systeem niet gebeuren, ook niet als alle huishoudens in Nederland groene stroom gaan bestellen.
Additionaliteits-vraag
In gesprekken over groen stroom wordt vaak de term ‘additionaliteit’ gebruikt. Wat houdt dit in? Als in Nederland een miljoen mensen meer groene stroom afnemen, dan wordt er niet voor een miljoen huishoudens ‘additionele’ groene stroom geproduceerd. Nee, dan wordt er voor een miljoen huishoudens extra GvO’s ingekocht uit (waterkracht-)centrales die er toch al stonden. Veel mensen die groene stroom kopen willen graag dat hun aankoop ‘additioneel’ is en dus bijdraagt aan de realisatie van nieuwe duurzame energie-projecten in eigen land. De aankoop van groene stroom die met de import van GvO’s wordt gerealiseerd draagt hier zeker niet aan bij en heeft geen ‘additionaliteit’.
Heeft het dan nog zin om groene stroom te kopen?
Ja! Maar we moeten vanaf nu veel beter letten op de herkomst van de groene stroom. Zeg nee! tegen de buitenlandse sjoemelstroom en vraag bij uw leverancier om groene stroom uit Nederland of – nog beter – uit de regio.
