Met de toenemende vraag naar elektriciteit neemt ook de vraag naar koelwater toe. In veel landen is elektriciteitsproductie nu al de grootste afnemer van water. Voor de natuur in rivieren geeft dat steeds vaker problemen. Maar er zijn grote verschillen in het waterverbruik van de verschillende vormen van stroomproductie.

Waterverbruik

Elektriciteit wordt nu nog vaak opgewekt met zogenaamde thermische reactoren. De verbranding van fossiele brandstoffen of de hitte uit een kernsplijting wordt dan gebruikt om van water stoom te maken. Die stoom drijft een generator aan, een soort dynamo waardoor je elektriciteit krijgt.  Die hete stoom moet weer gekoeld worden en dat gebeurt met grote hoeveelheden rivier- of zeewater. Conventionele fossiele centrales en kerncentrales  gebruiken naar verhouding veel koelwater. De in aanbouw zijnde kerncentrale in het Britse Hinkley Point heeft bijvoorbeeld 130.000 liter water per seconde (!) nodig voor koeling.

Het International Energy Agency (IEA) schreef in 2023: “Verschillende routes naar een toekomst met lage emissies hebben verschillende implicaties voor het watergebruik. Sommige technologieën met lage CO2-emissies, zoals biobrandstoffen, geconcentreerde zonne-energie, Carbon Capture of kernenergie, vereisen een hoog waterverbruik. Zonder inspanningen om het watergebruik in deze technologieën en in de fossiele energievoorziening terug te dringen, zou een route naar lagere emissies de waterstress kunnen verergeren of erdoor kunnen worden beperkt.” Zonnepanelen en windturbines kennen nauwelijks waterverbruik, er hoeft namelijk niet gekoeld te worden.

Gevolgen voor de natuur

Met de enorme hoeveelheden die uit oppervlaktewater gehaald worden, worden ook grote hoeveelheden waterleven opgezogen. Veel vissen overleven dat uiteraard niet. In plaats van strengere regels om waterleven te beschermen koos het Engelse Environment Agency er onlangs nog voor om bij de in aanbouw zijnde kerncentrale van Hinkley Point technische maatregelen niet meer verplicht te stellen. Die hadden er voor moeten zorgen dat er minder vissen in de koelwaterinlaat terecht zou komen.

Iedere zomer opnieuw moeten kerncentrales stilgelegd worden, omdat de temperatuur van de rivier waarin ze koelwater lozen te hoog is. Een extra stijging van de watertemperatuur is desastreus voor de natuur. Hitte is uitermate belastend voor waterorganismen. Het water dat weer teruggeloosd wordt, mag daarom niet te warm zijn. Steeds hogere temperaturen, maar ook extremere droogte-periodes zullen de kans op het stilleggen van centrales vergroten. In mei 2022 lagen 30 van de 57 kerncentrales in Frankrijk stil. De veel geroemde leveringszekerheid van kernenergie krijgt in hitteperiodes steeds vaker een forse knauw.

De koelende capaciteit van de Westerschelde – waar de kerncentrales Borssele maar ook de Belgische reactoren van Doel 1-4 haar koelwater uit betrekken – is groot maar ook daar is er kans op hogere temperaturen. Dat kan nog aanmerkelijk verergerd worden als er twee nieuwe grote kerncentrales in Borssele bijgebouwd worden. In het najaar zal de Nederlandse regering met een berekening van die koelwaterbehoefte gaan komen.

Al met al vormt het koelwaterverbruik een steeds groter probleem, zowel voor de natuur als voor de leveringszekerheid van kernenergie.

Update augustus 2023