De kerncentrale van Doel ligt aan de Schelde, aan het begin van de haven van Antwerpen en op zo’n drie kilometer van de Nederlandse grens. De Kerncentrale in Doel heeft vier kernreactoren. Samen hebben ze een vermogen van 2911 MWe. Ze zijn eigendom van het energiebedrijf Engie-Electrabel, een dochtermaatschappij van het Franse Engie. Doel 1 en 2, resp uit 1974 en 1975 zullen in 2025 gesloten worden. Doel-3, de zogenaamde scheurtjescentrale is vorig jaar dichtgegaan. Doel-4 zal waarschijnlijk na 2025 nog tien jaar extra blijven draaien.
Als het mis gaat
De kans dat er iets mis gaat bij een kerncentrale is klein. Maar de gevolgen zijn dermate desastreus dat je het risico niet zou moeten willen nemen.
Rond elke kerncentrale in België is een zone met een straal van 20 km bepaald waarvoor een noodplan klaar moet liggen voor het geval er iets mis gaat. Voor de 900.000 Belgen die in een straal van 10 km rondom Doel wonen ligt ook een evacuatieplan klaar. Dat de kerncentrale op 3 km van de Nederlandse grens ligt lijkt soms wel eens vergeten te worden. Aangezien veiligheidsdiensten landelijk werk doen, kijken ze vaak niet verder dan de landsgrenzen. Dit kaartje van de site van de Belgische veiligheidsdienst laat dit duidelijk zien.
Door te rekenen met een zone van 10 kilometer om de centrale valt Antwerpen hier net buiten. Maar het is absoluut onzin te denken dat de bevolking van Antwerpen niet op de vlucht slaat als er iets echt misgaat – en ze hebben groot gelijk. Daarnaast heeft de kerncentrale van Doel de twijfelachtige eer om van alle kerncentrales in Europa in het meest drukbevolkte gebied te staan. In een straal van 75 km rondom de centrale wonen 9 miljoen mensen.
Als er in Doel een kernramp plaatsvindt zouden grote delen van Nederland ernstig besmet kunnen raken. Er is, gezien het feit dat de wind overwegend naar het noordwesten blaast een grote kans dat grote delen van Zeeland en West-Brabant onbewoonbaar worden. Met een beetje pech moet je zelfs de regio Rotterdam evacueren. Natuurlijk is elk ramp anders; windrichting, neerslag, de hoeveelheid en soort radioactieve stoffen die daadwerkelijk vrijkomen, tal van factoren zijn van invloed. Helaas hebben vorige rampen in Fukushima en Tsjernobyl aangetoond dat een ramp niet is uit te sluiten en de gevolgen desastreus zijn.
De Belgische overheid heeft in 2018 haar noodplan aangepast en een voorlichtingscampagne gelanceerd. Deze vind je hier: http://www.nucleairrisico.be/
Problemen bij de reactoren in Doel
De kerncentrales in België zijn stuk voor stuk oude reactoren en ouderdom komt met gebreken. Ook Doel wordt geplaagd door een hele serie incidenten. Deze incidenten zijn echter niet alleen op de leeftijd af te schuiven. Gebrekkig onderhoud en menselijke fouten komen in deze centrale vaker voor dan je zou willen bij zo’n ingewikkelde installatie. Er is zelfs sprake geweest van sabotage.
Alle incidenten zijn te vinden op de website van het FANC.
Scheurtjes in Doel 3:
In juli 2012 worden bij een controle in Doel 3 scheurtjes ontdekt in het reactorvat. Onmiddellijk daarop wordt de reactor stil gelegd. In augustus van dat jaar wordt eenzelfde controle uitgevoerd in Tihange 2, aangezien deze van dezelfde makelij is als het reactorvat in Doel. Ook in Tihange 2 worden duizenden scheurtjes aangetroffen, waarna de reactor 1 jaar stilligt.
Tijdens deze stillegging wordt naarstig op zoek gegaan naar de oorzaak van de scheurtjes. De meest waarschijnlijke uitleg zijn waterstofvlokken. Ze kunnen ontstaan zijn door een teveel aan waterstof tijdens het gieten van de metalen delen van het reactorvat, dus vanaf het begin. Maar ze kunnen ook later ontstaan zijn (of in aantal toegenomen of in omvang gegroeid), door krachten in het reactorvat terwijl de centrale in bedrijf is. Tot op de dag van vandaag is dat nog niet duidelijk. Op basis van rapportage van Engie-Electrabel mag de kernreactor weer aan. Als bij een tweede controle meer haarscheurtjes ontdekt worden en uit onderzoek blijkt dat metaal, dat continue belast wordt met straling, door de aanwezigheid van dit soort scheurtjes extreem kan verzwakken moet de reactor weer uitgezet worden. Na nog een heleboel onderzoeken wordt uiteindelijk besloten dat de kernreactoren voldoen aan de veiligheidseisen en mogen ze allebei (Doel 3 en Tihange 2) weer draaien
Een aantal experts betwijfelen deze beslissing ten zeerste.
Allereerst is er twijfel over de oorzaak: Als er daadwerkelijk van begin af aan zoveel haarscheurtjes in het reactorvat hadden gezeten, had dit nooit geaccepteerd mogen worden. En de acceptatie-documenten en opleveringspapieren zijn nergens meer te vinden. Daarbovenop heeft de Rotterdamse Droogdok Maatschappij (RDM), die de reactorvaten destijds geproduceerd heeft, meerdere malen laten weten dat het onmogelijk is dat er bij oplevering zulke gebreken in de reactorvaten zaten.
Twijfel is er ook over het argument dat waterstofinsluitsels (scheurtjes) niet kunnen groeien. Allereerst bleek namelijk uit onderzoek naar eenzelfde soort staal met waterstofvlokken dat het staal extreem verzwakt onder hoge straling en in grote mate verbrost. Hoe zou dat dan niet kunnen gebeuren in een reactorvat waar ook nog eens extreme temperatuurverschillen zijn? Daarnaast zijn chemici niet overtuigd over het argument dat zich er geen extra waterstof kan ophopen in de insluitsels, met als gevolg dat de scheuren veel groter worden. Hier is niet genoeg gedegen onderzoek naar gedaan.
Het voormalig hoofd van de Amerikaanse nucleaire veiligheidsdienst is uiterst kritisch over de onderzoeken en de conclusie dat de reactoren wel weer in bedrijf kunnen worden genomen. In Amerika zou dit niet kunnen. Hij spreekt openlijk uit dat hij vermoedt dat het besluit is ingegeven door puur economische motieven; de centrales moesten weer stroom gaan leveren en geld verdienen voor Engie-Electrabel.
In 2019 heeft de Belgische nucleaire toezichthouder FANC opnieuw onderzoek gedaan naar het aantal en de grootte van de scheurtjes in Doel 3. Volgens de FANC was er niets aan de hand, maar uit een nadere analyse van onderzoekers van de Vereniging Stop Tihange Nederland blijkt er wel degelijk sprake te zijn van een toename van zowel aantal als grootte. Dat is zorgelijk, want de situatie in Doel is dus niet stabiel. Lees meer hier.
Levensduurverlenging van de reactoren in Doel
De reactor Doel 1 werd begin 2015 zoals gepland in de Belgische kernuitstapwet stilgelegd. Op dat moment was Electrabel-Engie in furieuze onderhandeling met de Belgische regering om stillegging van de oudste kernreactoren Doel 1, 2 en Tihange 1 te voorkomen. Net voordat Doel 2 ook stilgelegd had moeten worden, nam de Belgische regering een wet aan om alle drie reactoren nog 10 jaar meer bedrijfstijd te geven. Dit gebeurde officieel omdat ze bang waren dat er in koude maanden niet genoeg stroom zou zijn in België. In het echt heeft België veel te weinig maatregelen genomen in de jaren ervoor om de aankomende stillegging van deze oer-oud-reactoren op te vangen. Electrabel heeft willens en wetens op een kraptesituatie aangestuurd om zo nog langer te kunnen profiteren van hun kerncentrales.
Daarbij maakte ze wel een fout. Zo’n ingrijpende beslissing als het langer openhouden van kerncentrales dan oorspronkelijk voorzien mag alleen genomen worden als de bevolking gehoord wordt, met name over de te verwachten gevolgen voor het milieu. Dat was niet gebeurd. In 2020 verloor de Belgische regering een rechtszaak hierover nadat het Europese Hof had duidelijk gemaakt dat dit niet kon.
2023, Deal met Engie
Inmiddels is er meer duidelijkheid over de toekomst van de kerncentrales in Belgie.
- Doel-3 en Tihange-2, de beide scheurtjescentrales zijn inmiddels gesloten en blijven ook dicht.
- In juli 2023 werd bekend dat ook Doel-1, Doel-2 en Tihange-1 gesloten zullen worden en wel in 2025.
- De twee ‘nieuwste’ centrales, (Doel-4 en Tihange-3) blijven na 2025 nog minstens tien jaar open.
In een deal met eigenaar Engie kwam deze laatste er goed van af. De eigenaar moet 15 miljard opzij zetten om het kernafval op te bergen. Wordt de rekening hoger dan betaalt de Belgische belastingbetaler. Daarnaast worden er nog afspraken gemaakt over de nodige investeringen om de oude kerncentrales op te lappen en garandeert de Belgische overheid dat Engie de komende tien jaar deze investeringskosten kan terugverdienen.
Conclusie
Al met al blijft Belgie opgescheept met twee oude kerncentrales, die met pensioen moeten en betaalt de Belgische burger als er tegenvallers in de kosten komen. Het is het gevolg van een falend beleid waarbij eerdere regeringen verzuimd hebben om hard aan een alternatief scenario te werken.
Update 25 juli 2023
