Kernenergie en kernwapens worden ook weleens een Siamese tweeling genoemd. Wie een kerncentrale kan bouwen, kan met relatief weinig extra middelen ook een kernwapen produceren. In het verleden was de belangrijkste reden om een kerncentrale te bouwen in landen als de VS, het VK, Frankrijk, Rusland, China, maar ook bijvoorbeeld Zweden, Brazilië, Zuid Afrika, India en Pakistan, het militaire gebruik ervan.

De verspreiding van kernwapens en/of kernwapentechnologie wordt ‘nucleaire proliferatie’ genoemd. De civiele kernindustrie is vaker wel dan niet de bron van proliferatie. Echter, de verschillende stappen in de civiele keten van de kernindustrie zijn dezelfde voor de militaire kernindustrie: van uraniummijnbouw tot uraniumverrijking, van fabricage van splijtstof tot opwerking: alle stappen, materialen, technologie, en uitrusting zijn hetzelfde. Er is maar een extra stap nodig: de productie van het kernwapen zelf.

Zowel civiele als militaire uraniumverrijkingsfabrieken kunnen hoogverrijkt uranium produceren: het is dezelfde technologie. Hetzelfde is van toepassing voor uraniummijnbouw: militair uranium is precies hetzelfde als civiel uranium. Zo is er ook geen enkel verschil tussen civiele en militaire opwerkingsfabrieken: beiden gebruiken dezelfde technologie om het plutonium van de gebruikte splijtstof te scheiden. Plutonium van civiele kernfabrieken kan worden gebruikt voor de productie van kernbommen. Het bijproduct, verarmd uranium, wordt eveneens zowel voor civiele als militaire doeleinden aangewend.

Bij nieuwe, zogenaamde generatie IV kerncentrale-ontwerpen wordt dit probleem alleen maar groter. De meesten zijn afhankelijk van het bijleveren van opwerkingstechnologie, zodat landen die deze centrales gebruiken zelf ook radioactieve stoffen voor militair gebruik kunnen afscheiden. Ook kunnen een aantal van deze centrales plutonium kweken door het bijmengen van uranium in de brandstof. Het is des te meer reden om voor een afbouw van de nucleaire sector te zijn. Hoe minder landen kernenergie gebruiken, hoe moeilijker het wordt om kernwapens te maken.

Atoombom

De gigantische hoeveelheid energie die vrijkomt bij de ontploffing van een atoombom is moeilijk te vatten. De temperatuur in de kern van een atoombom kan tijdens een explosie oplopen tot 100 miljoen graden celsius. De kracht van atoomwapens wordt uitgedrukt in kiloton of megaton. Een kiloton is de kracht van de explosie van 1000 ton (= 1 miljoen kilogram) TNT. Een megaton is 1.000 kiloton (1 miljard kilogram TNT). De krachtigste nucleaire explosie ooit is die van de “Tsar”, een waterstof bom van Russische makelij die 27.000 kg woog en een kracht had van maar liefst 50 megaton.

Hiroshima

De Atoombomaanvallen op Hiroshima en Nagasaki zijn twee aanvallen met atoombommen die in 1945, tijdens de Tweede Wereldoorlog, door de Amerikaanse luchtmacht zijn uitgevoerd. Kort daarna capituleerde Japan onvoorwaardelijk. Eind 1945 waren als gevolg van deze aanvallen circa 250.000 mensen om het leven gekomen. Als gevolg van stralingsziekte en kanker zouden nog enige honderdduizenden slachtoffers zijn gevallen.

Internationaal Atoom Energie Agentschap

Het Internationaal Atoom Energie Agentschap (IAEA), dat de proliferatie van kernwapens zou moeten voorkomen door controle op het gebruik van kernenergie, heeft een conflicterende dubbele taak: enerzijds de promotie van vreedzaam gebruik van kernenergie en anderzijds het voorkomen van productie van kernwapens. Het instituut werd in 1958 opgericht met als doel de acceptatie en verschijning van civiele kernenergie mogelijk te maken.

Het Non Proliferatie Verdrag (NPV) is het wereldwijde verdrag om verdere proliferatie te voorkomen. Helaas werkt het NPV niet. Alle officiële en niet-officiële kernwapenstaten hebben kernwapens kunnen maken dankzij het civiele nucleaire programma.

Tekortkomingen IAEA:

1. Landen die het NPT niet ondertekend hebben, vallen in principe niet onder het toezicht van het IAEA, maar sommigen laten enkele (kweekreactoren!) toch bezoeken en controleren. De vijf ‘officiële’ worden niet gecontroleerd op proliferatie door het NPT. Zij kunnen deals afsluiten om uranium of plutonium te leveren aan andere niet-kernwapenstaten. Dat werkt willekeur in de hand. Van Iran, een ondertekenaar van het NPV, wordt geëist dat het stopt met het verrijken van uranium, terwijl ondertussen de VS, Duitsland, Engeland, Frankrijk en Nederland hun capaciteit voor uraniumverrijking flink uitbreiden, en de VS een nucleaire deal sluit met India dat het NPV niet heeft ondertekend.
2. Het IAEA registreerde gedurende meer dan tien jaar niet de geheime kernwapenprogramma’s van Zuid-Afrika, Irak en Noord-Korea totdat Zuid-Afrika (ten tijde van het apartheidsregime). Duitsland, Nederland, België, Italië en Turkije zijn geen kernwapenstaten en hebben beloofd af te zien van het bezit van kernwapens. Toch zijn er in deze landen kernwapens te vinden op verschillende militaire basissen en worden de bommen niet verwijderd.
3. In de EU past Euratom safeguards regelgeving en controles toe op hun eigen installaties en materialen. Het IAEA is afhankelijk van Euratom voor hun gegevens en controleren slechts de boeken. Slecht voorbeeld voor andere regio’s, die ook vorm van zelfcontrole willen.

De affaire-Khan

De Pakistaanse atoomspion Abdul Qadeer Khan, die van 1972 tot 1976 werkte bij FDO, een bedrijf nauw betrokken bij Urenco in Almelo. Khan wist bedrijfsgegevens te verduisteren en vertrok naar Pakistan. In 1998 vond de eerste Pakistaanse kernproef plaats. Inmiddels is bekend dat de kennis uit Almelo via Khan onder meer naar Libië en Iran is verkocht. Thans wordt Khan beschouwd als de vader van het Pakistaanse kernwapenprogramma.