Met het uitkomen van “De rol van kernenergie in het Nederlandse energiesysteem” door eRisk Group (dec 2020) wordt in Nederland een uniek studiejaar over kernenergie afgesloten. Het rapport volgt uit een opdracht, die in de Regionale Energie Strategie van Zeeland aan de provincie was meegegeven. Omdat Zeeland de enige nog werkende kerncentrale herbergt, wilden de Zeeuwse Statenleden onderzoeken welke rol kernenergie zou kunnen spelen. 

Eerder dit jaar, in april, verscheen “Nuclear Energy in a Climate Neutral Energy System” een systeemstudie door Berenschot/Kalavasta. De belangrijkste uitkomst was dat kernenergie alleen een rendabele optie is voor Nederland als de kerncentrales altijd aan staan (must-run), voorrang krijgen op het elektriciteitsnet en als de kapitaalskosten omlaag gaan naar 3 %.  Als aan de laatste voorwaarde niet werd voldaan, blijkt kernenergie jaarlijks meer dan € 2 miljard duurder. In een tegenrapport bekritiseerde WISE de aannames, die aan de systeemberekeningen ten grondslag lagen. WISE rekende voor, dat het inpassen van kernenergie in Nederland jaarlijks meer dan € 4,6 miljard extra zou kosten. 

Voor Minister Wiebes, de opdrachtgever, was de uitkomst van Berenschot/Kalavasta niet goed genoeg. Hij gaf daarom het Oostenrijkse ENCO opdracht een literatuurstudie te doen. In september 2020 verscheen “Possible role of nuclear in the Dutch energy mix of the future”. Het rapport bleek een bundeling van bij elkaar geraapte cijfers en werd door velen in de energiesector zwaar bekritiseerd. De belangrijkste conclusie van ENCO was dat ook aan windenergie hoge kosten kleven. Daardoor zouden windenergie en kernenergie vergelijkbaar zijn in kosten en elkaar prima kunnen aanvullen. Dat voor windenergie cijfers uit 2015 werden gebruikt verhoogde de kritiek, ook van diverse fracties in de Tweede Kamer. 

En dan is er dus sinds vorige week het derde rapport, geschreven in opdracht van de Provincie Zeeland. WISE is van mening dat de argumentatie wederom uitgaat van veel te optimistische aannames over kernenergie en te pessimistische aannames over windenergie. 

Opdrachtgever Provincie Zeeland

Het is curieus dat de opdrachtgever van het meest recente rapport de Provincie Zeeland is. Juist die provincie heeft zich altijd op het standpunt gesteld dat kernenergie een nationale kwestie is en dat het Rijk daarom ook de lusten en vooral lasten van de verlieslijdende kerncentrale Borssele moest overnemen. In een antwoord op een brief aan WISE d.d. 13 oktober 2020 wordt dit standpunt door het College van Gedeputeerde Staten van Zeeland nog eens herhaald:   

“Als college willen wij benadrukken dat het nucleaire beleid valt onder het gezag van de Minister van Infrastructuur en Waterstaat. De heroverweging van de uiterlijke sluitingsdatum valt onder de verantwoordelijkheid van de Minister van Economische Zaken en Klimaat. De Provincie Zeeland is, mede gelet op de positie van de rijksoverheid in dit dossier, van mening dat borging van de maatschappelijke belangen van de kerncentrale in het verlengde liggen van de verantwoordelijkheden van het Rijk. “ 

Het is onduidelijk waarom er dan opdracht wordt gegeven door de provincie Zeeland om de inpasbaarheid van kernenergie in het Nederlandse energiesysteem te onderzoeken. 

De rol van kernenergie in het Nederlandse energiesysteem

Het rapport stelt in haar samenvatting drie conclusies:

1. “De uitdaging om in 2050 op een CO2-vrije manier invulling te geven aan de energie- en grondstoffenvraag is groot.”De stelling is dat in 2050 zon en wind voor 46 % in de finale energie vraag van Nederland kan voorzien. Kernenergie zou daar 7 % aan kunnen toevoegen. De rol van kernenergie zou met name kunnen liggen in het optimaliseren van zon en wind voor de productie van duurzame grondstoffen; lees waterstof. 
2. “Kernenergie is een concurrerende technologie, indien aan de noodzakelijke randvoorwaarden wordt voldaan.”De studie stelt dat windenergie, mits alle kosten, zoals bijvoorbeeld de noodzakelijke backup worden meegerekend, een vergelijkbare prijs per MWh zou hebben.  De kosten van kernenergie zouden met name hoog zijn, doordat er een hoge rente wordt gerekend over de investeringslasten. Gaat die rente omlaag, dan zullen ook de kosten van kernenergie dalen, waardoor ze vergelijkbaar zijn met windenergie. 
3. “De ontwikkelingvan kernenergie schept extra verplichtingen maar creëert ook kansen.” De verplichting is dat er meer kernafval zal komen. Daarnaast zal de ontwikkeling van kernenergie zorgen voor hoogwaardige technologische werkgelegenheid, bijvoorbeeld bij de bouw van de kerncentrales. Ook liggen er kansen bij de  ontwikkeling van Small Modular Reactors. 

WISE zet vraagtekens bij alle drie conclusies.  

Ten eerste is het sterk de vraag of in een energiesysteem in 2050 kernenergie als een basislast gebruikt kan worden. Door de fluctuaties in zowel vraag als aanbod vervaagt de oude indeling tussen baseload en peakload. Er is behoefte aan een sterk regelbare energiebron en kernenergie lijkt daarvoor nu juist ongeschikt. 

Ten tweede worden de financiële aannames voor kernenergie veel te rooskleurig voorgesteld. De prijs per geproduceerde MWh ligt eerder rond de € 125,- dan rond de € 50,- zoals de onderzoekers veronderstellen. Tot nu toe geeft de praktijk bij Flamanville (Frankrijk) en Hinkley Point C (UK) ons hierin gelijk. Tegelijkertijd kent de windsector door zowel technologische vernieuwing, maar ook door opschaling naar grotere turbines aanmerkelijke kostenbesparingen. Die ontwikkeling is nog niet ten einde. 

Tenslotte worden de mogelijkheden van eindberging in Nederlandse boomkleilagen, dan wel in steenzout te gemakkelijk verondersteld. De retorische vraag kan worden gesteld waarom, als het dan zo makkelijk is, er niet op tal van plaatsen in de wereld al eindberging van nucleair afval plaatsvindt. Ook hier wordt WISE door de praktijkervaring tot nu toe in het gelijk gesteld. 

De werkgelegenheidsvoordelen zijn bij kernenergie hoogst onzeker. De ontwikkeling van de nucleaire sector in Nederland stagneert. De ontwikkeling van Small Modular Reactors staat nog in de kinderschoenen.

De complete reactie van WISE, alsmede het originele rapport van eRisk vindt u hier.

• eRisk rapport, De rol van kernenergie in het Nederlandse energiesysteem
• Geen rol voor kernenergie, reactie van WISE