Het jaarlijkse verlies van de kerncentrale Borssele blijft voor rekening komen van de Zeeuwse gemeenten en provincie. Dat is de conclusie, die valt te trekken uit de documenten over de zogenaamde ontvlechting van waterbedrijf Evides. Het werkelijke probleem is de verlieslijdende kerncentrale Borssele. Die blijft buiten schot en zal ervoor zorgen dat de Zeeuwse overheden per saldo weinig beter worden van Evides maar wel grote risico’s lopen. In het slechtste scenario heeft Zeeland in 2033 nog een restschuld op de aankoop van Evides van 279 miljoen, terwijl ondertussen het vermogen van de PZEM met 970 miljoen is uitgehold. Een totaal verlies van meer dan € 1,2 miljard! Sluiten van de kerncentrale is dan een betere optie.
Over wie hebben we het?
Het is een ingewikkelde constructie. Daarom eerst even de spelers op een rijtje.
- Dat is op de eerste plaats de Zeeuwse provincie. Zij is voor de helft eigenaar van het Zeeuwse energiebedrijf PZEM.
- Zeeland kent 13 gemeenten en zij zijn eigenaar van de andere helft van de PZEM. Dat is niet helemaal waar, want een klein deel (circa 3 %) zit nog bij enkele Brabantse en Zuid Hollandse overheden. Maar gemakshalve kun je zeggen dat de Zeeuwse overheden eigenaar zijn van een groot en rijk energiebedrijf, de PZEM.
- Die PZEM beschikt over een gascentrale (Sloe–centrale), een kerncentrale (Borssele) en nog wat deelnemingen. En ze is voor de helft eigenaar van het waterbedrijf Evides. PZEM is rijk, op de balans prijkt een vermogen van € 1,4 miljard. In de dagelijkse bedrijfsvoering is PZEM echter wankel. Op de kerncentrale wordt een fors verlies geleden en op het waterbedrijf Evides wordt winst gemaakt.
- Ook Evides is een groot bedrijf. De helft van de aandelen zit bij de PZEM en daarmee indirect bij de Zeeuwse overheden. De andere helft is in handen van vooral Zuid Hollandse overheden. Evides doet het goed. In 2019 maakte het bedrijf bijna € 44 miljoen winst, waarvan de helft voor PZEM is. Waar de Zeeuwen zoals vermeld niet veel van terug zien, want die winst moet worden weggestreept tegen het verlies op de kerncentrale Borssele.
Banklening om Evides te kopen
Om toch iets van de Evides-winst te kunnen gebruiken, hebben de Zeeuwen al langer het plan om hun eigen waterbedrijf los te kopen van hun eigen energiebedrijf. Dat klinkt natuurlijk merkwaardig: waarom zou een overheid een dochterbedrijf los moeten kopen van een eigen bedrijf, dat al in haar handen is? Dat zit zo.
Om Evides te kunnen kopen en onder te brengen in een nieuwe maatschappij, moet er € 367 miljoen betaald worden. Dat geld verhuist naar de huidige eigenaar PZEM, waardoor dat bedrijf € 367 miljoen meer waard wordt.
Omdat de rente op de lening waarschijnlijk 0 % bedraagt kost het lenen van dat geld niets. Wel moet de lening aan de bank terug worden betaald. Dat gebeurt in 12 jaar, waarbij de winst van Evides gebruikt wordt. € 7 Miljoen uit die winst mogen de Zeeuwse overheden houden. Daar kunnen ze leuke dingen mee doen. Hun tekorten op de gemeentebegroting aanvullen bijvoorbeeld. Met de rest van de winst uit Evides wordt de lening afbetaald.
Maar dat is niet voldoende. Er resteert een tekort van € 293 miljoen om de lening terug te betalen. Dat geld moet komen uit de winst van PZEM. En daar zit nu net het probleem. PZEM is namelijk helemaal niet zo winstgevend.
PZEM wordt leeggezogen
Bij PZEM zal er een eenmalig verkoopbedrag van € 367 miljoen binnenkomen, waardoor het liquide vermogen groeit tot € 1.082 miljoen. Omdat de jaarlijkse winst van Evides echter wegvalt zal het verlies op de kerncentrale Borssele nog zwaarder drukken op de resultaten.
Bureau PwC heeft een analyse van de risico’s gemaakt, waarbij ze stelt dat er nu sprake is van verlies maar dat er vanaf 2027 winst gemaakt gaat worden. Helaas is de risico-analyse geheim gehouden, zodat onafhankelijke bronnen niet goed kunnen beoordelen of de risico-analyse juist is uitgevoerd. PwC heeft een aantal scenario’s uitgewerkt. In een scenario dat mid-risico wordt genoemd daalt het liquide vermogen tot € 483 miljoen, een verlies van € 600 miljoen! In het slechtste geval daalt het vermogen tot een resterend bedrag van € 112 miljoen. Dan zou er in de komende jaren € 970 miljoen verdampen!
In dat lage scenario gebeurt echter nog iets vervelends. Omdat er geen dividenden vanuit PZEM beschikbaar zijn, kan er ook minder goed worden afgelost op de lening, die nodig was om Evides te kopen. Aan het einde van de looptijd zou er dan nog € 279 miljoen open staan.
Al met al loopt Zeeland dus de kans om maar liefst € 1,2 miljard te verliezen op deze constructie. Dat is de optelsom van het ergste scenario voor de PZEM (€ 970 miljoen waardedaling) en de openstaande schuld op de bancaire lening om Evides te kopen (€ 279 miljoen).
Of dat gaat gebeuren is onzeker. We weten het niet goed en kunnen het ook lastig beoordelen, omdat de risico-analyses geheim zijn gehouden. Ook nu weer komt de vraag naar voren of het niet veel beter is om de werkelijke oorzaak aan te pakken. Dat is het jaarlijkse verlies van de kerncentrale Borssele.
Sluiting van Borssele in 2023
De kerncentrale Borssele levert stroom tegen een te hoge prijs. De elektriciteitsprijs schommelt heen en weer, maar zat de afgelopen jaren onder de vaste prijs die Borssele vraagt (€ 45,-/MWh). Sluiting van de centrale en eenmalig het verlies nemen (vullen ontmantelingsfonds en boetes betalen aan leveranciers) is zeer waarschijnlijk goedkoper dan doormodderen. Eerder werd al berekend dat sluiting van Borssele uit zou komen op extra kosten van € 400 a € 700 miljoen. Inmiddels is dat wellicht goedkoper, omdat we verder zijn in de tijd.
De Zeeuwse overheden zullen de komende maanden een lastige beslissing moeten nemen, waarbij er gespeculeerd wordt met belastinggeld. De grote vraag is wat er gaat gebeuren met de elektriciteitsprijzen. Als die in de komende jaren laag blijven, bijvoorbeeld omdat er steeds meer goedkope zonne- en windstroom op de markt komt, dan is het slimmer om Borssele te sluiten. Dat levert Zeeland per saldo meer op. Hoe dan ook heeft het Rijk inmiddels besloten dat Zeeland het probleem met het verlies van de kerncentrale zelf maar moet oplossen.
Bronnen:
- GBE Aqua, Indicatieve kredietbeoordelingsanalyse, maart 2021 Deloitte , https://www.zeeland.nl/digitaalarchief/ib218608bf3a
- Managementsamenvatting onderzoek ontvlechting Evides, PwC Strategy, november 2020, https://www.zeeland.nl/digitaalarchief/ib211e8b882e