De grootste kerncentrale van Europa en staat in het oorlogsgebied in Oekraïne. Sinds 3 maart 2022, een week na de start van de oorlog, is de kerncentrale veroverd door de Russen. Sindsdien gebruiken de Russen de centrale als drukmiddel in de oorlog. Zo is de centrale in het begin meerdere keren losgekoppeld van het Oekraïense stroomnet wegens gevaar, waardoor tekorten ontstonden. De acties van het Russische leger hebben daarom de kans op een kernramp vergroot. Dreiging met een kernramp is zo een strijdmiddel in de oorlog geworden. 

Op 6 juni 2023 verwoestten de Russen de Kakhovka dam. Waardoor de het Kakhovka reservoir droog kwam te staan. Dit reservoir, een groot meer in de rivier de Dnipro, twee keer zo groot als het IJsselmeer, werd door de centrale gebruikt voor het koelen van de reactoren. Die koeling is sindsdien afhankelijk van een koelbekken en een aantal externe waterbronnen. Volgens Oekraïense bronnen dreigt het Russische leger nu ook dit koelbekken op te blazen. 

Vanwege het regelmatig uitvallen van de stroomaansluitingen en het wegvallen van het Kakhovka Reservoir als belangrijk deel van de koeling zijn alle zes kernreactoren uitgeschakeld. Eentje levert nog stoom voor verwarming. Nu, begin juli 2023, heeft Rusland eigen personeel en een deel van de troepen uit de omgeving van de kerncentrale teruggetrokken. Dit zou kunnen wijzen op een volgende drastische stap en de Oekraïners vrezen voor een kernramp.  

Wat kan er gebeuren?  

Een kernramp zou grote gevolgen hebben voor Oekraïne. Zo zouden er duizenden mensen moeten evacueren, duizenden mensen van de hulpdiensten en duizenden militairen ter bescherming zouden aan de oorlog onttrokken moeten worden, aanvalslijnen van geplande offensieven zouden moeten worden gereorganiseerd en zou Oekraïne een groot gebied aan landbouwgrond kunnen verliezen als het besmet raakt met radioactiviteit.  

Omdat de kernreactoren zijn stilgelegd, is er geen jodium-131 meer aanwezig. Het (preventief) slikken van jodiumtabletten is daarom niet nodig, maar kan wel mogelijk schadelijke bijwerkingen hebben. Bij een kernramp komen wel radioactieve stoffen als cesium-134, cesium-137 en strontium-90 vrij. Langdurige blootstelling hieraan kan leiden tot onder andere kanker.  

Geen openbare stralingsinformatie 

Er is geen onafhankelijke, openbare stralingsinformatie beschikbaar. Alleen het Internationaal Atoom Agentschap (IAEA) kan op het moment metingen doen met een team van waarnemers dat in de centrale aanwezig is. De informatie over de straling in het gebied is alleen beschikbaar voor nationale nucleaire veiligheidsautoriteiten. De dichtstbijzijnde openbare stralingsmeetpunten bevinden zich in het stadje Nikopol aan de andere kant van het Kakhovska Reservoir, op zo’n 17 km afstand. 

Kerncentrales als drukmiddel 

De situatie in Oekraïne laat zien dat kerncentrales in oorlogsgebied een extra bedreiging vormen. Hoewel elke energiecentrale gebruikt kan worden als drukmiddel door invloed te hebben op de lokale energietoevoer, zorgen kerncentrales voor extra druk als er gedreigd wordt met het initiëren van een kernramp.  

Meer lezen? Lees het interview met Senior Expert Kernenergie Jan Haverkamp hier.