Dit artikel verscheen op 5 september 2022 op de website van NRC en in de papieren krant van 6 september.
De 835 miljoen euro subsidie die de Nederlandse overheid gaat uitkeren aan energiegrootverbruikers als Tata Steel, komt niet uit het niets. Deze subsidieregeling staat bekend als Indirecte Kostencompensatie ETS (IKC-ETS), die al sinds 2014 door de Nederlandse overheid wordt uitgekeerd aan grote vervuilers. Vorig jaar liep de oude regeling af en was het de vraag of deze regeling zou worden vernieuwd voor deze termijn.
Met deze aanvraag laat de Nederlandse overheid zien dat ze doorgaat met het betalen van grote vervuilers, en op die manier de hogere energieprijs, die juist een gevolg is van een eerlijker prijs voor CO2-uitstoot, kunstmatig laag houdt voor de zware industrie.
Ondertussen zijn er voor de energie-armoede die Nederlandse huishoudens nu treft geen subsidieregelingen van die omvang te bekennen. Burgers lijken kopje onder te gaan door deze ongekende stijging van energieprijzen, terwijl juist de zware industrie hoge winsten blijft boeken.
Kostencompensatie
Voor wie zich afvraagt of deze subsidie nodig is om de concurrentiepositie van de Nederlandse industrie in Europa te behouden: het antwoord is nee. Hoewel de EU de optie biedt om deze subsidie als land aan je industrie uit te keren, maakt slechts een beperkt aantal landen hier gebruik van. En de andere landen die deze regeling gebruiken, keren in relatieve zin lang niet zoveel uit als Nederland. Volgens Europese richtlijnen mogen lidstaten namelijk tot 25 procent van hun ETS-opbrengsten meteen weer teruggeven aan de industrie in de vorm van indirecte kostencompensatie. Nederland keerde vorig jaar bijna 40 procent uit.
Behalve dat dit logischerwijs slecht is voor de broodnodige verduurzaming, is dit juist schadelijk voor onze concurrentiepositie: de Europese Commissie concludeert dat deze fossiele subsidie bedrijven minder toekomstbestendig maakt, waardoor zij op de lange termijn niet kunnen concurreren met schonere bedrijven elders in Europa. Dus wie wordt er nu precies geholpen met deze subsidie op het gebruik van fossiele brandstoffen?
Contraproductieve subsidie
Momenteel gaat het Europese emissiehandelssysteem op de schop: de herziening van het ETS bevindt zich nu in de laatste fase. Het lijkt erop dat subsidiemogelijkheden als de indirecte kostencompensatie blijven bestaan, maar elk land is vrij te kiezen of het hier gebruik van wil maken. Ons kabinet kan dus een sterk politiek signaal afgeven door zich bij de dertien landen in Europa te voegen die ervoor kiezen deze contraproductieve subsidie niet uit te keren, en in plaats hiervan dit geld te gebruiken om een rechtvaardige energietransitie te bevorderen.
Hoe de uitstoot van de energie-intensieve industrie beprijsd wordt lijkt een ver-van-het-bedshow, maar de herziening van het emissiehandelssysteem heeft direct invloed op de toekomst van gewone Europeanen. Worden zij gedwongen om de uitstoot van grote vervuilers te blijven subsidiëren, terwijl huishoudens en het mkb de hoofdprijs betalen in deze energiecrisis? Het wordt hoog tijd dat Nederland zich richt op het ondersteunen van een rechtvaardige energietransitie, en de sterkste schouders ook de zwaarste lasten laat dragen.
