13 juli 2021

Berichtgeving over windmolens binnen Amsterdam gedomineerd door negatieve frames

In Amsterdam wordt de berichtgeving omtrent windmolens gedomineerd door negatieve frames. Dit blijkt uit een onderzoek van WISE. Zij brachten in kaart hoe kranten in Amsterdam berichten over windmolens en hoe deze berichtgeving verband houdt met de uitvoering van de RES.

Wat is de RES?

In 2019 is de Regionale Energie Strategie (RES) in het leven geroepen. Dit is een beleids- en uitvoeringsinstrument om de energietransitie in Nederland vorm te geven. Nederland is hierbij opgedeeld in 30 regio’s. Samen hebben zij het doel om 35 TWh aan energie op te wekken via zon- en windenergie op land.

Groeiend verzet

Tijdens het proces van de RES groeit de weerstand tegen windmolens op verschillende plekken in Nederland. WISE heeft daarom besloten een onderzoek uit te voeren om dit protest beter te begrijpen en te achterhalen hoe dit verzet invloed heeft op besluitvorming rondom het realiseren van duurzame energieprojecten. Binnen Amsterdam is onderzocht of er een relatie is tussen de manier waarop kranten windmolens belichten en de uitvoering van de RES binnen de gemeente. Dit is gedaan door middel van een analyse van berichtgeving door kranten en aangenomen moties binnen de gemeenteraad.

Analyse

Voor dit onderzoek zijn 30 verschillende nieuwsberichten geanalyseerd van vijf verschillende kranten. Voor deze analyse is gebruik gemaakt van zes thema’s (milieu, economie, gezondheid/veiligheid, wetenschap/technologie, politiek en esthetiek). Deze thema’s zijn onderverdeeld in 13 onderwerpen, oftewel frames. Een voorbeeld hiervan is het gebruik van termen als ‘horizonvervuiling’, of door enkel aandacht te besteden aan slagschaduw, geluid, of hoogte. Het gebruik van frames is een belangrijke communicatiestrategie die invloed kan hebben op de manier waarop de lezer een onderwerp interpreteert. Door deze analyse uit te voeren is er inzicht verkregen in de frames die de berichtgeving rondom windmolens domineren.

Opvallend is dat het grootste deel van de frames te maken hebben met de gezondheid/veiligheid (30,52%) en esthetische thema’s (33,72%). Dit laat zien dat deze thema’s de berichtgeving domineren. Onder deze thema’s vallen de volgende frames: gezondheidsproblemen, afstand tot woningen, slagschaduw, geluid, hoogte, en ‘horizonvervuiling’. Dit betekent dat nieuwsartikelen het vaakst deze zorgen onder bewoners belichten.

Vergelijking frames windenergie en andere energiebronnen

Het is opmerkelijk dat er zo veel wordt geschreven over gezondheidszorgen, omdat bij berichtgeving over fossiele energie nauwelijks wordt gesproken over gezondheidsissues. Dit terwijl kolencentrales vele malen meer invloed hebben op onze gezondheid.

Ook in vergelijking met berichtgeving over kernenergie vallen de negatieve frames van windenergie op. Bij een analyse van 15 artikelen uit Brabantse dagbladen over kernenergie blijkt dat maar liefst 40% van de gebruikte argumenten gaan over de technologische kant van kerncentrales. Binnen dit thema vallen onder andere ruimtegebruik, energieopbrengst, en leveringszekerheid. Waar de argumenten tegen windmolens vaak te maken hebben met overlast, wordt de discussie rondom kernenergie juist gekenmerkt door positieve frames. Voorbeelden hiervan zijn dat kernenergie CO2-vrij zou zijn, en dat we met kernenergie het ‘klimaat gaan redden’.

Moties

Naast de nieuwsberichten over windenergie zijn de aangenomen moties in de gemeenteraad van Amsterdam geanalyseerd. Er is gekeken wat er vermeld stond als aanleiding om de motie in te dienen, en wat het uiteindelijke gevolg is van het aannemen van de motie. Hieruit blijkt dat recentelijk er maar liefst zeven moties zijn aangenomen die zijn ingediend vanwege de zorgen over gezondheidsissues van bewoners omtrent windmolens. Dit duidt op een verband tussen de berichtgeving over windmolens, en de besluitvorming rondom windmolens binnen de gemeente. Binnen de verzoeken van de moties is onder andere besloten dat de gezondheidsschade wordt geanalyseerd, en dat gezondheid een prominente rol krijgt rond het besluitvormingsproces.

Positiviteit ontbreekt

Als de berichtgeving wordt gedomineerd door frames die de negatieve kant van windmolens belichten, is het logisch dat het verzet groeit en de zorgen worden meegenomen in de besluitvorming. Het is echter opvallend dat het aandeel van positieve frames rondom windmolens minimaal is. In slechts 5% van de gevallen had de berichtgeving te maken met de technologische/wetenschappelijke thema’s, oftewel de energieopwekking van windmolens.

Met positieve frames wordt bedoeld hoeveel energie de windmolens opwekken, en de positieve gevolgen van windmolens op de lange termijn. Samen met zonnepanelen zijn windturbines namelijk een van de weinige manieren om echt schone, duurzame energie op te wekken. Gedurende zijn levensduur maakt een windmolen circa 30-50 keer zoveel energie als hij kost om te maken. Daarnaast kunnen energiecoöperaties windmolens bouwen, waardoor burgers kunnen meebeslissen over en profiteren van windmolens. Dit is een kant van windmolens die onderbelicht blijft binnen de berichtgeving. Vaak wordt vergeten dat we wind op land nodig hebben in de transitie naar een volledig klimaatneutrale energievoorziening. Wanneer we deze kanten van het verhaal vaker communiceren naar bewoners, ontstaat er een eerlijker en evenwichtiger beeld rondom windmolens op land.

Lees hier het volledige onderzoek, dat ook de RES als beleidsinstrument en de machtsposities binnen de RES analyseert.