Het Europees Parlement, de Commissie en de Raad zijn na een taai onderhandelingsproces tot een deal gekomen over de herziening van het Europees emissie handelssysteem (ETS) en de oprichting van het Social Climate Fund. Eerder kwamen ze al tot overeenstemming over het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM), allemaal onderdelen van het Fit-for-55 progamma.
Het bereiken van een akkoord voor de jaarwisseling was een schier onmogelijke taak en dus een prestatie op zich. Maar helaas hebben de inspanningen niet geleid tot de hoognodige verhoging van de algemene klimaatdoelstellingen en is het ETS nog steeds niet in lijn met het Parijs-akkoord. Hoewel er op verschillende beleidsterreinen goede stapjes zijn gezet, is het grote probleem dat de impact op de uitstoot te klein is. Veel is too little, too late, met name in de verduurzaming van de industrie.
Gratis rechten
“Een doorn in ons oog is de grote hoeveelheid gratis rechten waarmee de vervuilende industrie nog steeds wordt overladen” zegt Lisanne Boersma, campaigner energietransitie bij WISE. Dit is een praktijk die in het verleden duidelijk niet heeft geleid tot emissiereducties bij deze bedrijven. Een eenvoudige en effectieve manier om het klimaat te helpen was geweest om het uitfaseren van gratis rechten te versnellen. Tussen 2021 en 2030 lopen lidstaten door het uitgeven van gratis rechten waarschijnlijk een bedrag van meer dan 400 miljard mis. Geld dat anders aan klimaatbeleid kan worden besteed.
Het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM), een CO-heffing op import naar de EU, zou in potentie een goed beleidsinstrument zijn om gratis rechten overbodig te maken en zo bijdragen aan de verduurzaming van zowel Europese als niet-Europese industrie. Maar ook hier is het tempo te laag, waardoor CBAM pas in 2035 volledig in werking is.
Lichtpuntjes
De 20% slechtste performers per sector moeten een climate-neutrality plan opstellen en de aanbevelingen van hun energie-audits implementeren. Als ze hier niet aan voldoen, wordt het aantal vrije rechten dat hen wordt uitgekeerd met 20% verminderd.
Een andere opsteker is dat lidstaten 100% van de ETS-opbrengsten moeten besteden aan klimaatactie. Tot nog toewas dit 50% en geen regel maar slechts een aanbeveling. In de uiteindelijke tekst heeft de ‘shall’ (moeten)van het Parlement en de Commissie het gewonnen van de ‘should’ (zouden moeten) van de Raad. Wat dit voor Nederland betekent is nog de vraag, aangezien onze regering geen geld oormerkt en ETS opbrengsten inzet als algemene middelen
ETS2 & Social Climate Fund
Alle instellingen hebben aanzienlijke stappen gezet om tot overeenstemming te komen over misschien wel de meest controversiële kwestie die de afgelopen jaren in de context van de ETS is besproken: de uitbreiding van de koolstofmarkt tot transport en gebouwde omgeving (ook wel ETS2 of ETS BRT genoemd). Hier geldt een andere CO2-prijs en er is een prijsstabiliteitsmechanisme ingebouwd om de prijs per ton onder de 45 euro te houden tot op z’n minst 2030. Alle opbrengsten van het ETS 2 vloeien naar het nieuw op te richten Social Climate Fund, aangevuld met opbrengsten uit ETS 1 en bijdragen van lidstaten.
Het budget van het Social Climate Fund voor de periode tussen 2026 en 2032 wordt geschat op zo’n 85 miljard euro. Dit wordt aangewend voor klimaatactie en voor het aanpakken van het zogenoemde energie- en transportarmoede. 37,5% van het fonds moet worden gebruikt voor directe inkomensondersteuning van de meest kwetsbare huishoudens. Het is cruciaal dat het Social Climate Fund ook daadwerkelijk gaat doen wat het beoogt en de meest kwetsbare huishoudens ondersteunt.
Oneerlijk klimaatbeleid
Door de immense hoeveelheid gratis rechten, hazenpaadjes en subsidies wordt met deze deal het principe van ‘de vervuiler betaalt’ nog steeds geen recht toegedaan. Wat helemaal wringt is dat burgers nu aan de pomp en via hun gasrekening wel moeten gaan betalen, terwijl de industrie nog steeds miljarden aan gratis rechten krijgt toebedeeld en via subsidies gecompenseerd worden voor hun hoge energierekening.
Een andere wens van WISE om klimaatbeleid eerlijker te maken was om de opbrengsten van CBAM aan te wenden om kwetsbare landen te helpen verduurzamen. Helaas is ook deze kans om solidariteit te tonen en bij te dragen aan klimaatrechtvaardigheid niet gegrepen.
En nu
De Europese Unie is er met deze herziening niet in geslaagd het ETS zo te vernieuwen dat de industrie de vereiste emissiereductiedoelen haalt. Om onder de 1,5 graad opwarming te blijven, is het nodig dat gratis rechten voor de industrie alsnog veel sneller worden afgebouwd. WISE blijft zich inzetten voor aanscherping van het ETS en alternatieve mogelijkheden die leiden tot verdere decarbonisatie van de industrie.
Lees hier meer over het emissiehandelssysteem.
